Қазақстан халқы Ассамблеясы қызметі бойынша тақырыптық ақпарат

1. Қазақстан халқы Ассамблеясы – Тұңғыш Президент-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен құрылған бірегей институт.

Қазақстан халқы Ассамблеясы (бұдан әрі – ҚХА) Мемлекет басшысының Жарлығымен 1995 жылғы 1 наурызда құрылды. ҚХА төрағасы – Қазақстан Республикасының Президенті Қ. Қ. Тоқаев, ҚХА құрметті төрағасы – Н.Ә.Назарбаев

ҚХА төрағасының үш орынбасары бар – Президент Әкімшілігінің құрылымына кіретін ҚХА хатшылығының меңгерушісі және бір мезгілде ҚХА төрағасының орынбасары – Әзілханов Марат Алмасұлы. Этномәдени бірлестіктерден ҚХА Төрағасының екі (Қоғамдық) орынбасары ҚХА кеңесінің ұсынуы бойынша жыл сайын ротациялық негізде Президенттің өкімімен – Бекбаева Майя Төлегенқызы мен Кузиев Закирджан Пирмухамедұлы тағайындалады. Этномәдени бірлестіктерден ҚХА Төрағасының екі (қоғамдық) орынбасары ҚХА кеңесінің ұсынуы бойынша жыл сайын ротациялық негізде Президенттің өкімімен – Бекбаева Майя Төлегенқызы мен Кузиев Закирджан Пирмухамедұлы тағайындалады.

ҚХА төрағасының орынбасарлары Ассамблеяны мемлекеттік органдар мен халықаралық ұйымдарда ұсынады, ҚХА Төрағасының ҚХА сессиясы мен ҚХА Кеңесінің шешімдерін іске асыру жөніндегі тапсырмаларын орындайды, ҚХА төрағасын істің жай-күйі және ҚХА бағдарламалық құжаттарының іске асырылу барысы туралы қажеттілігіне қарай хабардар етеді.

ҚХА құрамы – 527 адамнан тұрады. ҚХА мүшелері беделді қоғам қайраткерлері, саясаткерлер, Парламент және өңірлік мәслихат депутаттары, бизнесмендер, журналистер, шығармашылық және ғылыми зиялы қауым, ақсақалдар және т. б. болып табылады.

Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларында және облыстарда өңірлік ҚХА құрылды, оларды өңірлердің тиісті әкімдері басқарады.  

ҚХА жоғары басқарушы органы ҚХА төрағасының қатысуымен жыл сайын өтетін ҚХА сессиясы болып табылады. 2021 жылғы сәуірде ҚХА-ның XXIX сессиясында ҚХА Төрағасының өкілеттігін ел Президентіне беру және Елбасына ҚХА-ның құрметті төрағасы мәртебесін беру туралы шешім қабылданды.

ҚХА сессиясын Президент шақырады. Өткізу күні, орны және күн тәртібі көрсетілген кезекті сессияны шақыру туралы өкім. Кезектен тыс Сессия ОНК Төрағасының, ҚХА Кеңесінің бастамасы бойынша немесе ОНК мүшелерінің өтініші бойынша шақырылуы мүмкін.

ҚХА сессиясының айрықша құқығы ҚР Парламенті Мәжілісінің тоғыз депутатын сайлау, ҚХА-ның дамуын айқындауда тұжырымдамалық тәсілдерді әзірлеу және оларды Президенттің қарауына енгізу, ҚХА мүшелерінің есептерін тыңдау болып табылады.

Сессия шешімін ҚХА Төрағасы бекітеді, қоғамдық келісім және жалпыұлттық бірлік саласындағы мемлекеттік саясат жөніндегі ұсынымдар мен ұсыныстар мемлекеттік органдар үшін міндетті түрде қаралуға жатады.

Сессиялар арасында республикалық этномәдени бірлестіктердің өкілдері, қоғам қайраткерлері, Парламент депутаттары, министрлер, облыс әкімдері кіретін ҚХА республикалық кеңесі жұмыс істейді. ҚХА республикалық кеңесінің құрамы – 75 адам. Өңірлерде сондай-ақ ҚХА кеңестері жұмыс істейді және сессиялары өткізіледі.

ҚХА Кеңесі алқалы орган болып табылады. ҚХА Кеңесінің отырыстарын ҚХА Кеңесінің Төрағасы немесе ҚХА Төрағасының орынбасарлары жарты жылда бір рет шақырады. ҚХА Кеңесінің өкілеттіктеріне: ҚХА-дан сайланатын ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаттығына кандидаттар ұсыну, ҚХА мүшелігіне кандидатураларды қарау, ҚР Президентіне кезекті сессияны шақыру және күн тәртібі туралы ұсыныстар енгізу, қоғамдық наградалар тағайындау және олар туралы Ережелерді бекіту және т. б. жатады.

Тәуелсіздік жылдарында ҚХА мәдениетаралық және этносаралық диалогтың бірегей институты, «халық дипломатиясының», мемлекет пен азаматтық қоғамның өзара іс-қимылының пәрменді құралы болып табылатынын дәлелдеді. Қазақстандықтардың азаматтық құндылықтары мен бірегейлігін дамыту, елдің дамуы үшін ішкі жауапкершілік, этностық қатыстылығына қарамастан қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлік саясатын іске асыру қоғам Тәуелсіз Қазақстанның негізі ретінде танылады.

ҚХА мақсаты – қазақстандық патриотизм, қазақ халқының топтастырушы рөлін арқау ете отырып, Қазақстан этностарының азаматтық және рухани-мәдени ортақтығы негізінде Қазақстан Республикасында қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету.

ҚХА міндеттері – этносаралық қатынастар саласында мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының тиімді өзара іс-қимылын қамтамасыз ету, қоғамдық келісімді одан әрі нығайту үшін қолайлы жағдайлар жасау; Қазақстан халқының бірлігін нығайту; Мемлекеттік органдарға қоғамдағы этникалық төзімсіздік көріністеріне және адамның құқықтары мен бостандықтарына қысым жасауға бағытталған ұмтылыстарға қарсы іс-қимыл жасауда жәрдем көрсету; барлық этностардың бірыңғай қазақстандық социумға кірігуіне ықпал ету; Қазақстан халқының дәстүрлерін, тілдері мен мәдениетін сақтау және дамыту.

ҚХА қызметінің негізгі бағыттары –  қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік саясатты әзірлеуге және іске асыруға жәрдемдесу; қазақстандық патриотизмді дамытуға жәрдемдесу; мемлекеттік тілді және Қазақстан халқының басқа да тілдерін үйренуді танымал ету; қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірліктің қазақстандық моделін дамыту; этносаралық қатынастар саласының мониторингін жүзеге асыру; этносаралық қатынастар саласындағы мемлекеттік саясат мәселелері бойынша заң жобаларының қоғамдық-саяси сараптамасына қатысу; келіспеушіліктер мен дауларды реттеу бойынша ұсынымдар әзірлеу және практикалық шараларды іске асыру, этносаралық қатынастар саласындағы жанжалды жағдайлардың алдын алу; этномәдени бірлестіктерге әдістемелік, ұйымдастырушылық және құқықтық көмек көрсету; этносаралық қатынастарды нығайту мәселелері бойынша мемлекеттік органдар мен қоғамдық бірлестіктердің диалогы үшін жағдай жасау; қайырымдылықты, медиацияны дамытуға жәрдемдесу және т. б.

Қазақстан халқы Ассамблеясы жұмыс істеген 26 жыл ішінде:

• қазақстандық бірегейлік пен азаматтық негізінде этностардың топтасуы мен ықпалдасуы қамтамасыз етілді;
• халықаралық стандарттарға сәйкес қазақстандық этностардың тілдерін, дәстүрлерін, мәдениеттерін дамыту үшін жағдай жасалды;
• мемлекеттік тіл ретінде қазақ тілінің біріктіруші рөлін тану қамтамасыз етілді;
• Қазақстан этностары тарапынан этносаралық қатынастарды деполитизациялау қамтамасыз етілді;
• Қазақстан этностарына сыртқы ықпал ету факторының және олардың сыртқы саяси күштер мүдделерінің жолсерігіне айналуының алдын алды.

Қазіргі уақытта ҚХА өз жұмысында баса назар аударады: 

• жалпыазаматтық мүдделерді қалыптастыру мен қорғаудың және қазақстандық қоғамды шоғырландырудың маңызды институтына айналу;
• этностардың қазақстандық социумға кірігуінің басты институты ретінде ҚХА-ны дамыту, Қазақстан халқын біртұтас азаматтық ұлтқа айналдыру;
• өзінің негізгі міндеттері мен басымдықтарын ілгерілету үшін, оның ішінде әлеуметтік желілерде белсенді болу, өз жұмысына азаматтық қоғамның басқа институттарын тарту арқылы ақпараттық ресурстарды кеңінен пайдалану.

    ҚХА – ның жаңа басымдықтары – қазақ халқының мультимәдени қазақстандық қоғамның «азаматтық өзегі» ретіндегі шоғырландырушы рөлі, сондай-ақ оның елдегі этносаралық процестердің жай-күйі үшін жауапкершілігі этностардың кірігу процесінде басты мәнге ие. Осыған байланысты ҚХА құрамына қазақ қоғамының өкілдері мен қандастар енгізілді.

Барлық этностарды бірыңғай қазақстандық социумға интеграциялау, сондай-ақ ұлттың азаматтық бірегейлігін қағидаттар бойынша нығайту:

• мемлекет пен азаматтар арасындағы сенім мен өзара іс-қимылға негізделген қазақстандық патриотизмді;
• мүмкіндіктердің нақты теңдігіне негізделген азаматтық теңдік;
• мемлекеттік тілдің біріктіруші рөлі;
• ұлтты тұрақты жаңғырту;
• әртүрліліктегі бірлік;
• «интеркультурализм» саясаты.

              Анықтама: «интеркультурализм» саясаты топтар мен жеке тұлғалар арасындағы байланыстар мен диалогқа негізделеді. Бүгінгі таңда біріктіруші қағидаттар мен мүдделерді іздеу, сондай-ақ әртүрлі этностар өкілдері арасында оң өзара іс-қимыл орнату бірінші орынға шығады. Бұл жалпы әлемдік үрдіс. Мәдени айырмашылықтарды мойындай отырып, жабық мәдени қауымдастықтар құруға жол бермеу керек. Айырмашылықтарға емес, халықтың барлық топтарының ортақ құндылықтары мен мүдделеріне, бірлескен қызмет пен этносаралық байланыстар процесінде мәдени және этникалық шекараларды еңсеруге баса назар аудару қажет. Жаңа кезеңде этностар өкілдері, әсіресе этномәдени бірлестіктердің басшылары өз мемлекетінің қоғамға, оның ішінде мемлекеттік тілді меңгеру арқылы кірігуіне жауапты болады. Бұл ретте барлық азаматтардың заң алдындағы теңдігі базалық негіз болып табылады. Бұл саясат көптеген жылдар бойы Қазақстанда Нұрсұлтан Назарбаевтың қазақстандық моделі аясында, Ел бірлігі доктринасының қағидаттарына сәйкес жүргізіліп келеді және біздің ерекшелігімізге сәйкес шығармашылықпен дамып келеді.

ҚХА-ның XXIX сессиясында тұңғыш Президент белгілеген ҚХА-ның жаңа міндеттері:

• ҚХА елдің жаңа келбетін және ұлттың жаңа бірегейлігін қалыптастыруға үлес қосуы тиіс;
• жаңа жағдайларда қоғамдық дамудың пәрменді институты ретінде ҚХА қызметінің тиімділігін арттыру жөнінде шаралар қабылдау;
• ҚХА институттары біздің этносаралық келісім үлгісіне нұқсан келтіруі мүмкін кез келген сын-қатерді тойтаруға дайын болуы қажет;
• халық дипломатиясын және Қазақстанның Германиядағы, Ресейдегі, халқымызбен, олардың бірлестіктері мен ұйымдарымен рухани және мәдени жақындықты сезінетін басқа да елдердегі бұрынғы азаматтарымен өзара іс-қимылды ілгерілету;
• Елбасының тапсырмасы бойынша құрылған ҚХА Достық елшілері корпусы өз жұмысын кеңейтіп, жандандыруы тиіс.

ҚХА-ның XXIX сессиясында Мемлекет басшысы белгілеген ҚХА қызметіндегі бағдарлар:

• халықтың сұраныстарын орындауға бағытталған нақты жобаларды іске асыруға ерекше назар аудару;
• кең этносаралық коммуникациялар алаңы ретінде Аналар кеңестері мен ҚХА Қоғамдық келісім кеңестерінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету;
• жоғары азаматтық патриотизмнің үлгісі ретінде ҚХА қайырымдылық іс-шараларын одан әрі ілгерілетуді жүзеге асыру;
• Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының, облыстардың әкімдері этносаралық қарым-қатынас, қайырымдылық, волонтерлік және мемлекеттік тілді оқыту орталықтары ретінде достық үйлерінің жұмысын күшейтсін.

2. Этносаралық өзара іс-қимылдың және мемлекет құраушы ұлттың біртұтас жүйесінің негізі ретінде ҚХА қоғамдық құрылымдарының рөлі.

ҚХА Қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті нығайту бойынша мемлекеттік саясаттың негізгі элементі және жүйе құраушы институт болып табылады.

ҚХА қоғамдық құрылымдарының негізгі рөлі – қазақ халқының қазақстандық қоғамның «азаматтық өзегі» ретіндегі шоғырландырушы рөлін, сондай-ақ оның елдегі этносаралық процестердің жай-күйіне жауапкершілігін ескере отырып, кең Әлеуметтік және ақпараттық алаңдарға шыға отырып, қоғамдық коммуникацияның тиімді тетігі ретінде ҚХА-ның өзінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету.

Бірінші кезекте ҚХА азаматтардың барлық санаттарын өз жұмыстарымен қамти отырып, өзінің қоғамдық құрылымдарына сүйенеді.

ҚХА этномәдени бірлестіктері – барлық этностардың жалпықазақстандық құндылықтар төңірегінде бірігуіне ықпал етеді, дәстүрлерді, тілдер мен мәдениетті сақтауға, сондай-ақ азаматтардың қоғамдық белсенділігін дамытуға ықпал етеді.

Елімізде барлығы 1 000-ға жуық этномәдени бірлестік жұмыс істейді, олардың 29-ы республикалық. 2019 жылы 371 этномәдени бірлестік ҚХА-да қоғамдық аккредиттеуден өтіп, ҚХА этномәдени бірлестіктері мәртебесіне ие болды.

Этномәдени бірлестіктердің басшылығына жас басшылардың жаңа буынын біртіндеп жаңарту және енгізу жүргізілуде, сондай-ақ ҚХА құрамына қазақ жұртшылығы мен қандастар өкілдерін енгізу жоспарлануда.

ҚХА Аналар кеңесі – отбасы институтын сақтауға және нығайтуға ықпал етеді, оқушылар мен студенттер арасында рухани-адамгершілік құндылықтарды тәрбиелеуге қатысады, жасөспірімдер арасындағы құқық бұзушылықтардың алдын алуға жәрдемдеседі. Облыстық, аудандық, ауылдық деңгейлерде 1 832 кеңес жұмыс істейді, олардың құрамына 13 мың адам кіреді.

ҚХА  Қоғамдық келісім кеңестері – өңірлердің мемлекеттік органдарына этносаралық саладағы жұмыстың стратегиялық бағыттарын әзірлеуге жәрдемдеседі, этносаралық негізде жанжалды жағдайларды болдырмау бойынша алдын алу жұмыстарын жүргізеді, ауырған проблемаларды анықтау үшін халықпен кездесулер өткізеді және оларды шешу үшін мемлекеттік органдарды тартады. Еліміздің барлық өңірлерінде 2 619 кеңес жұмыс істейді, олардың құрамында 18 827 адам бар.

ҚХА медиация кеңесі –құрамына Парламент депутаттары, судьялар, Мемлекеттік органдардың, медиациямен айналысатын қоғамдық ұйымдардың өкілдері, адвокаттар және т.б. кіретін ҚХА консультативтік-кеңесші органы. 1 республикалық және 19 өңірлік медиация кеңесі жұмыс істейді. Достық үйлерінде 17 медиация кабинеті жұмыс істейді, ҚХА аясында 341 диалог алаңы ашылды. ҚХА тізілімінде 2 097 медиатор бар. Қазіргі уақытта ҚХА медиаторларының кәсібилігі мен мамандануын арттыру бойынша жұмыс жүргізілуде.

ҚХА Ғылыми-сарапшылық кеңесі (ҒСК). ҚХА Ғылыми-сарапшылық кеңесі ҚХА қызметін ғылыми-талдамалық қамтамасыз ету мақсатында 2009 жылы құрылды. Оның құрамына 52 ғалым, оның ішінде 31-ғылым докторы, 12-ғылым кандидаты, сондай-ақ зерттеу институттарының басшылары мен қоғам қайраткерлері қатысты. ҚХА Ғылыми-сарапшылық кеңесі (ҰЭЖ). ҚХА Ғылыми-сарапшылық кеңесі ҚХА қызметін ғылыми-талдамалық қамтамасыз ету мақсатында 2009 жылы құрылды. Оның құрамына 52 ғалым, оның ішінде 31-ғылым докторы, 12-ғылым кандидаты, сондай-ақ зерттеу институттарының басшылары мен қоғам қайраткерлері қатысты.

Сондай-ақ, өңірлік жоғары оқу орындарының базасында ғылыми– сараптамалық топтар жұмыс істейді, олардың ішінде 262 ғалым, оның ішінде  57 ғылым докторы, 117 ғылым кандидаты, 5 PhD докторы.

ҒСК және ҒСТ үшін ғылыми-әдістемелік база ретінде АҚДМ «Қолданбалы этносаяси зерттеулер институты» болып табылады.

ҚХА «Жанғыру жолы» республикалық жастар қозғалысы – этностардың жас өкілдерін ҚХА қызметіне тартуға ықпал етеді. ҚХА жастар қозғалысының өкілдері ҚХА әлеуметтік жобаларына, қайырымдылық және волонтерлік акцияларына белсенді қатысады. Сонымен қатар, қозғалыс жастар бастамалары мен жастар ұйымдарының көшбасшыларын ұсынады, ҚХА белсенділерінің жаңа буынын тәрбиелеуде. «Жаңғыру жол» РЖҚ қызметіне бүкіл ел бойынша ҚХА этномәдени бірлестіктерінің жастар қанаты болып табылатын 140-тан астам жастар ұйымы тартылған.

Достық үйлері – барлық өңірлерде ашылды және жұмыс істейді (40 Достық үйі). Алматы қаласында Республикалық Достық үйі қызметін жүзеге асырады. Достық үйлері этномәдени бірлестіктер үшін ресурстық, мәдени және әдістемелік орталықтар, сондай-ақ бірлік, этносаралық келісім, қазақстандық патриотизмге тәрбиелеу идеяларын қалыптастыру және тарату, қоғамдық келісімді нығайтуға бағытталған басым жобаларды қолдау бойынша көмек көрсету жобалық кеңселері мен орындары болып табылады. Достық үйлерінде ҚХА этномәдени бірлестіктерінің кеңселері, жексенбілік мектептер орналасқан, кездесулер, іс-шаралар, кеңестер өткізіледі.

ҚХА Кәсіпкерлер қауымдастығы – Елбасының бастамасымен 2014 жылы құрылған, оған барлық өңірлерден этномәдени бірлестіктердің 50-ге жуық өкілі кіреді. ҚХА кәсіпкерлер қауымдастығын құрудың мақсаты этномәдени бірлестіктердің бизнес-құрылымдарының әлеуметтік жаңғырту жобаларын іске асыруға қатысуы, Қазақстан этностары шыққан елдерден инновациялар мен жоғары технологияларды тарту және енгізу үшін қолайлы орта құру, қайырымдылық пен меценаттықты дамыту, кәсіпкерлерге әдістемелік көмек көрсету болып табылады.

ҚХА Журналистер клубы – толеранттылықты нығайтуда, қоғамдық келісім мен жалпыұлттық бірлікті сақтауда БАҚ-тың күш-жігерін шоғырландыруға ықпал ететін тұрақты жұмыс істейтін алаң. Клуб этносаралық тақырыпты жариялау бойынша бақ үшін ұсынымдар әзірлейді, ақпараттық алаңда қазақстандық патриотизм, этностардың дәстүрлерін құрметтеу тақырыптарын белсенді ілгерілетеді және мемлекеттік тілді үйренуді танымал етуге ықпал етеді.

Елімізде 16 Журналистер клубы, оның ішінде 1 республикалық және 15 өңірлік клуб жұмыс істейді. ҚХА Журналистер клубының төрайымы – Майя Бекбаева («Kazakh TV» бас директоры).

ҚХА ақпараттық ашық болуға, БАҚ-та және ашық алаңдарда пікірсайыс жүргізуге, ҮЕҰ-мен және азаматтық қоғамның басқа да институттарымен тығыз өзара іс-қимыл жасауға ұмтылады.

ҚХА алдында этномәдени бірлестіктерді, журналистерді, блогерлерді, әлеуметтік желілерді тарта отырып, ҚХА-ға ақпараттық шабуылдарға және этносаралық саладағы мемлекеттік саясатқа қарсы іс-қимыл жасау үшін ақпараттық жұмысты жандандыру міндеті тұр.

2021 жыл ішінде ҚХА журналистері клубының негізгі міндеттері, клуб қызметіндегі көзқарастарды өзгерту, оның жұмысына этностарды ғана емес, басқа да отандық масс-медианы кеңінен тарту бойынша бірқатар отырыстар өткізу жоспарлануда. Журналистер клубы этностардың қазақ тіліндегі контентін біртіндеп арттыру бойынша жұмыс жүргізуі тиіс, бұл интеграциялық фактор ретінде этностар арасында мемлекеттік тілді ілгерілетуге ықпал етуі тиіс.

Елімізде 52 этникалық БАҚ тіркелген, тұрақты негізде 10 тілде (қазақ, орыс, ағылшын, неміс, корей, түрік, ұйғыр, өзбек, әзірбайжан, күрд) 9 БАҚ шығарылады.

ҚХА-ның assembly.kz ресми сайты жұмыс істейді, онда ҚХА туралы материалдар үнемі орналастырылады. Ақпараттық-танымдық порталда «El.kz» ребрендинг өткізілді, ел және оның тұрғындары туралы материалдар үш тілде орналастырылады. Орташа тәуліктік келушілер саны — 5-7 мың адам; күнделікті Көрулер саны – 11-13 мың; 1 035 603 жаңа пайдаланушы, 1,8 млн бет қаралды.

Өңірлердегі ҚХА хатшылықтары барлық танымал әлеуметтік желілерде аккаунттар ашты. Мамандандырылған сайттар тұрақты аудиторияға ие (Facebook: El.kz – 23 187 жазылушы, assembly.kz – 6129 жазылушы, YouTube: El.kz –45 900 жазылушы, assembly.kz – 5042 жазылушы, Instagram: El.kz – 3267 жазылушы, Telegram: assembly_kz – 36 жазылушы).

ҚХА қайырымдылық және волонтерлік.

ҚХА Қазақстандағы қайырымдылықтың дамуына көмек көрсетеді. Бүкіл ел бойынша ҚХА 30 волонтерлік орталығы жұмыс істейді, әрбір бағыт бойынша жалпы саны 150 адамнан тұратын басшылар мен үйлестірушілер таңдалды.

Арнайы құрылған аккаунтта ҚХА-ның 2 013 еріктісі ресми тіркелген. Сонымен қатар, көптеген еріктілер өз қызметін осы есептік жазбада тіркеусіз жүргізеді (бейресми мәліметтер бойынша ҚХА-ның 10 000-ға жуық еріктілері бар).

2021 жылдың басынан бастап волонтерлер меценаттар мен ҚХА-ның басқа да өкілдерінің қолдауымен бүкіл ел бойынша түрлі форматтағы 3 400-ден астам іс-шара өткізді. Ағымдағы жылы ҚХА қайырымдылық акцияларында 850 млн.теңгеден астам қаражат жиналып, 16 552 отбасы мен 87 000-нан астам әлеуметтік осал азаматтарға көмек көрсетілді.

Мемлекеттік тіл – этносаралық қатынас тілі.

ҚХА этностар арасында қазақ тілінің дамуына және дәріптелуіне ықпал етеді. Бүкіл ел бойынша этномәдени бірлестіктер жанында 174 жексенбілік мектеп жұмыс істейді, олардың ішінде 124 мектеп мемлекеттік тілді оқыту курстарын өткізеді.

2019 жылы ҚХА-ның «Қазақтану» мәдени-ағартушылық жобасы аясында барлық өңірлерде «Мәміле» жобасы іске қосылды, оның аясында этностар арасында қазақ тілін оқыту бойынша пікірталас клубтары құрылды.
Қазіргі таңда 17 өңірдің Достық үйлерінде Қ.Тасыбековтың қазақ тілін оқыту бойынша авторлық бағдарламасы негізінде «ситуациялық қазақша» әдістемесін пайдалана отырып, «Мәміле» пікірталас клубтары жұмыс істейді. Бұл әдістеме мемлекеттік тілді, қазақ халқының тарихи және мәдени мұрасын зерделеу, ел азаматтары арасында өзара түсіністікке қол жеткізу үшін диалог орнату арқылы Қазақстандағы азаматтық қоғамды топтастыруға бағытталған.

Достық үйлерінің жанындағы жексенбілік мектептердің әлеуеті қазақстандық этностар арасында мемлекеттік тілді ілгерілету үшін де пайдаланылады.

ҚХА қоғамдық марапаттары – Қазақстан халқы Ассамблеясының төрт қоғамдық марапаты бар: 1. «Қазақстан халқы Ассамблеясының қоғамдық «Бірлік» алтын медалі 10 жылдан астам уақыт бойы беріліп келеді, халық бірлігін нығайтуға, бейбітшілік пен келісімді сақтауға және рухани мәдениетті дамытуға қосқан елеулі үлесі үшін беріледі. 2. «Жомарт жан» төсбелгісі Қазақстан Республикасындағы меценаттық және қайырымдылық қызметті дамытудағы еңбегі үшін азаматтарды қоғамдық тану және көтермелеу белгісі болып табылады.  3. ҚХА құрмет грамотасы және 4. ҚХА алғыс хаты Қазақстан азаматтарына бейбітшілік пен келісімді нығайтуға және сақтауға қосқан үлесі үшін табыс етіледі. Сондай-ақ, ҚХА Кеңесінің 2021 жылғы 9 маусымдағы шешімімен ҚХА қызметіне, халықтың бірлігі мен рухани құндылықтарды нығайтуға бағытталған әлеуметтік, мәдени және ақпараттық жобаларды іске асыруға азаматтардың белсенді қатысқаны үшін ҚХА-ның «Алғыс» төсбелгісі енгізілді.

ҚХА Достық елшілері – 2017 жылғы 26 сәуірде Қазақстан халқы Ассамблеясының XXV сессиясында ҚХА Төрағасы «Қазақстан халқы Ассамблеясының Достық елшісі» құрметті атағын енгізу туралы ұсыныс енгізді.

ҚХА достық елшісі – шетелдік азаматтарға берілетін құрметті атақ. Елшілердің өкілеттіктеріне шет елдерде жалпыұлттық бейбітшілік пен қоғамдық келісімнің қазақстандық үлгісінің тәжірибесін тарату, Ресей, Түркия, Германия, Франция мен Аргентинада ҚХА қызметін қолдау кіреді.

ҚХА Достық елшілерінің алғашқы патенттері 2018 жылы ҚХА Кеңесінің кеңейтілген отырысында Ресей Федерациясының саяси, мемлекеттік және қоғам қайраткері – Аушев Русланға, Ингушетия Республикасының
экс- президенті және Бундестагтың экс-депутаты – Генрих Цертикке берілді. 2019 жылы Достық елшілері құрметті атағына Кеңестік, Қазақстан және Ресей мемлекет қайраткері – Олег Сосковец, Түркия президентінің баспасөз хатшысы – Ибрахим Калын, Франция комиссариатының сыртқы коммуникациялар директоры – Малгорзат Туард ие болды.

Қазіргі уақытта ҚХА-ның Достық елшілері Қазақстан халқы Ассамблеясының «Тұңғыш Президент жолымен «Халық экспедициясы» жобасын ілгерілету бойынша Қазақстан елшіліктерімен ынтымақтасады.

Сонымен қатар ҚХА-ның шетелдік достары клубы құрылды. Клуб құрамына Франция, Әзірбайжан, Германия, Өзбекстан және Ресей Федерациясының Достық елшілері кіреді. АҚШ-пен ынтымақтастық жөнінде келіссөздер жүргізілуде.

3. Этносаралық қатынастар саласындағы уәкілетті орган және мемлекеттік институттар.

ҚР Президентінің «Этносаралық қатынастар саласындағы мемлекеттік саясатты жетілдіру жөніндегі шаралар туралы» тапсырмасы бойынша 2020 жылы ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің этносаралық қатынастарды дамыту комитеті құрылды.

ҚР Президенті жанындағы «Қоғамдық келісім» республикалық мемлекеттік мекемесі АҚДМ қарамағына беру жолымен қайта құрылды.

«Қоғамдық келісім» РММ қызметі ҚХА-ны әдістемелік, ақпараттық, ұйымдастыру-техникалық қамтамасыз етуге, этномәдени бірлестіктерді қолдауға, Ассамблеяның мақсаттары мен міндеттерін іске асыруға бағытталған қоғамдық-саяси, мәдени іс-шараларды өткізуге бағытталған.

АҚДМ «Қолданбалы этносаяси зерттеулер институты» ЖШС құрылды, ол этносаралық қатынастар саласында талдамалық және практикалық жұмысты, осы саланы тұрақты диагностикалау мен жүйелі зерттеуді жүргізеді, оқытуды ұйымдастыру арқылы жергілікті атқарушы органдардың талдаушылары мен басшыларының құзыреттерін арттырады.

Этносаралық саланы басқару құрылымдары өңірлік деңгейде қайта форматталды.

Барлық өңірлерде әкімдердің жекелеген орынбасарларына еңбек және әлеуметтік қорғау мәселелерінен босатыла отырып, ішкі саясат мәселелері бекітілген.

Өңірлер әкімдерінің орынбасарлары Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағаларының орынбасарлары болып қоса тағайындалды.

Облыстық ішкі саясат/қоғамдық даму басқармаларының жанынан этносаралық қатынастарды дамыту жөніндегі арнаулы бөлімшелер құрылды.

Барлық өңірлерде «Қоғамдық келісім» КММ әкімдіктердің ішкі саясат/қоғамдық даму басқармаларына берілді.

4. Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайтын ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаттары.

Қазақстан халқы Ассамблеясы ел Парламентінде этностық топтардың мүдделерін білдіруді қамтамасыз ететін конституциялық орган болып табылады. Ел Конституциясында Қазақстан халқы Ассамблеясынан 9 депутатты сайлау көзделген.

ҚХА депутаттық тобы этникалық тегіне қарамастан қазақстандық азаматтардың құқықтарын сақтау саласындағы ұлттық заңнаманың сәйкестігі, этникалық белгісі бойынша кемсітушілікке жол бермеу тұрғысынан заң жобаларын қарауға белсенді қатысады.

ҚХА депутаттық тобының қатысуымен этносаралық қатынастар саласын реттейтін нормативтік құқықтық актілер әзірленді, олар: «ҚХА туралы» ҚР Заңы, ҚХА дамыту тұжырымдамасы (2025 жылға дейін), ҚХА дамытудың 2019-2021 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі
іс-шаралар жоспары.

ҚХА депутаттық тобы этностық топтардың құқықтары мәселелері бойынша ҚР Үкіметі мен жекелеген мемлекеттік органдардың атына сұраулар дайындайды және жолдайды, этносаралық қатынастар саласын жетілдіру бойынша мемлекеттік органдармен және үкіметтік емес сектормен өзара іс-қимыл жасайды, ҚХА іс-шараларына қатысады, ел басшылығының (Елбасы, Мемлекет басшысы, Мемлекеттік хатшы) төрағалығымен өткен ҚХА сессиясы мен Кеңесінің жұмысына қатысады, халықпен түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.

2021 жылғы 11 қаңтарда ҚХА-ның XXVIII сессиясы шеңберінде ҚХА сайлайтын Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау өтті. Сайлау қорытындысы бойынша ҚХА депутаттық тобына: Абдрахманов Сауытбек Абдрахманұлы (топ төрағасы, қазақ), Амирханян Аветик Рубенович (армян), Буларов Ильяс Юсупович (дүнген), Дементьева Наталья Григорьевна (орыс), Набиев Вакиль Гусейнович (күрд), Ли Юрий Виссарионович (кәріс), Осин Шамиль Абзалетдинович (татар), Тохтасунов Владимир Имтахунович (ұйғыр), Хамедов Абилфас Муслимович (әзірбайжан) кірді.

_________________________________